Medisch geheim

Vorige week (op 17 februari) kwam prins Johan Friso onder een sneeuwlawine terecht die hij waarschijnlijk zelf (met zijn skivriend) had veroorzaakt. Heel vervelend, maar dit is alleen nieuws omdat Johan Friso een bekende Nederlander is. Vervolgens kwam medische informatie zoals het ondergaan van een CT-scan en een MRI-scan via een journalist van NRC in de openbaarheid.
Gisteren (22 februari) gingen het NOS journaal en Nieuwsuur voor een groot deel over het VU medisch centrum dat een cameraploeg met 35 verborgen camera's en microfoons opnamen heeft laten maken op de spoedeisende hulp. De patiënten werden zoveel mogelijk vooraf gevraagd of ze hier bezwaar tegen hadden. Kon dat niet, dan werd de toestemming achteraf gevraagd.

Medisch geheim is geen spelletje

Het medisch geheim dient patiënten die in alle vrijheid over hun medische problemen moeten kunnen praten. Daarbij kunnen zaken ter sprake komen (en geheim blijven) die de patiënt niet met de directe familie wil of durft te bespreken.

Prins Johan Friso heeft geen toestemming kunnen geven voor publicatie van enige informatie over zijn medische toestand. Het is een schande dat de betrokken artsen informatie naar de pers hebben laten uitlekken. Veel abonnees van NRC nemen het ook die krant zeer kwalijk.

De patiënten van de spoedeisende hulp van het VUMC is, voorzover mogelijk, vooraf toestemming gevraagd. In sommige gevallen kon dat niet en in minstens één geval kon dat wel maar is dat verzuimd. Die patiënten is achteraf om toestemming gevraagd die soms geweigerd is. In die gevallen is het medisch geheim geschonden. Het achteraf vernietigen van het beeld- en geluidmateriaal kan het feit dat een regisseur heeft meegekeken en geluisterd niet meer ongedaan maken.

Vertrouwen komt te voet, maar gaat te paard

Dit gezegde verwoordt een hoop (volks-)wijsheid.
De exacte medische toestand van Johan Friso heeft nieuwswaarde, maar de betrokken artsen hadden moeten beseffen dat ze die informatie alleen met Johan Friso mogen delen of (zolang hij bewusteloos is), met zijn vrouw. Natuurlijk mogen medici onderling over hun patiënten overleggen. Overleg is nuttig. Maar die medici mogen geen informatie naar buiten brengen.

Ik kan niet begrijpen hoe het VUMC heeft kunnen instemmen met een werkwijze waarbij opnamen gemaakt konden worden zonder voorafgaande toestemming. De leiding van het VUMC moet hier over nagedacht hebben en op één of andere manier hebben ze een drogredenering bedacht waarmee het medisch geheim geschonden mocht worden mits achteraf toestemming werd gevraagd.

Ze hebben zichzelf daarmee knap voor de gek gehouden.

Hoe zetten we dit recht?

Het lekken van informatie over Johan Friso is niet meer terug te draaien. Daar is niets meer aan te doen.

Het materiaal van de patiënten van de spoedeisende hulp van het VUMC is nog niet uitgezonden. Ook patënten die (vooraf of achteraf) toestemming hebben gegeven kunnen deze nu nog intrekken. Ze kunnen betogen dat ze onder druk stonden toestemming te verlenen. Ook het gevoel dat er eigenlijk iets onfatsoenlijks is gebeurd en dat je daar niet bij betrokken wilt zijn kan een reden zijn de toestemming in te trekken.

Het zou het VUMC sieren als ze alle betrokken patiënten opnieuw schriftelijk toestemming vraagt. Als een patiënt niet reageert moet de toestemming als ingetrokken worden beschouwd. Ik verwacht dat, na de commotie van gisteravond, weinig patiënten opnieuw toestemming zullen geven. Dat kan betekenen dat het programma niet door kan gaan. Dat lijkt mij niet zo erg.

Aanvulling (23 februari 2012, 23:00)

RTL4 heeft de eerste uitzending met twee weken vervroegd naar vanavond. Het lijkt wel of ze bang waren dat uitzending alsnog geblokkeerd zou worden. Vervolgens was er in Nieuwsuur een verhitte discussie. Nieuwsuur heeft nog enkele patiënten gevonden aan wie, zonder noodzaak, pas achteraf toestemming was gevraagd. De personen die om de toestemming vroegen waren gekleed in een witte jas. Verwarring met medici was te verwachten en heeft daadwerkelijk plaatsgevonden.

De vertegenwoordigers van het VUMC bleken niet te overtuigen van het feit dat gesprekken tussen een patiënt en een medicus geheim zijn en dat het, onzichtbaar, meeluisteren door derden gewoon niet mag. Een geheimhoudingsverklaring (getekend door de programmamakers) maakt dat niet goed. De vertegenwoordigers van het VUMC probeerden een discussie starten over grenzen aan de privacy van de patiënt. Het maken van een programma over hun afdeling spoedeisende hulp vonden ze belangrijker dan werken binnen de wet. Dit muisje krijgt nog een staartje...

Aanvulling (24 februari 2012, 23:00)

De overige uitzendingen van het programma over de spoedeisende hulp van het VUMC zullen, op verzoek van het VUMC, niet worden uitgezonden. Het gezond verstand heeft gewonnen, of misschien was het de vrees voor consequenties van doorgaan. Er zal nog wel een appeltje geschild worden over de kosten van de productie...

Er is weinig hoop voor meer voor Johan Friso. Het nieuws is dat niet is te voorspellen of hij ooit nog uit coma zal ontwaken. Ik wens zijn familie veel sterkte toe met de verwerking van deze ramp.

Aanvulling (23 maart 2012)

De kosten van het geannulleerde TV-programma worden gedeeld door VUMC, RTL en Eyeworks. Elke partij is ongeveer € 188.000 armer. Er zijn aangiften gedaan door minstens drie patiënten. De kosten kunnen dus nog wat verder oplopen.

Aanvulling (12 augustus 2013)

Deze morgen is Prins Friso overleden.