Legitimatiebewijzen

Iedereen moet zich af en toe legitimeren. Dat kan zijn bij het passeren van een landsgrens, maar ook bij het afsluiten van een krediet, openen van een bankrekening, stemmen bij een verkiezing, een transactie bij een notaris, staandehouding door de politie, enz.. De achterliggende reden is dat betrokkenen er zeker van willen zijn dat je bent wie je zegt dat je bent.

Hoe degelijk moet het bewijs zijn?

Dat hangt af van het belang van de actie of transactie en de ernst van de gevolgen als iemand niet is wie hij/zij zegt te zijn.

Bij het passeren van een grens tussen twee landen bepalen beide landen hoe degelijk het legitimatiebewijs moet zijn. Het meest erkende legitimatiebewijs is een paspoort. Binnen de Europese Unie is een ID-kaart van een van de lidstaten meestal voldoende.

Hoe degelijk is je legitimatiebewijs?

Dat is afhankelijk van de echtheidskenmerken van het legitimatiebewijs en de persoonskenmerken op/in het legitimatiebewijs. Echtheidskenmerken bewijzen dat het legitimatiebewijs door een bevoegde instantie is uitgegeven en niet onbevoegd is gewijzigd. Goede echtheidskenmerken maken een legitimatiebewijs duurder en moeilijker te vervalsen. Ik ga in dit stukje niet verder in op echtheidskenmerken. Persoonskenmerken koppelen het legitimatiebewijs aan een persoon.

Persoonskenmerken voor legitimatie

Bijna alle legitimatiebewijzen zijn voorzien van een foto, handtekening en de geboortedatum van de persoon. Andere mogelijke kenmerken zijn: lichaamslengte, geslacht, oogkleur, haarkleur, huidskleur, vingerafdruk, gebitskenmerken, irisscan, DNA. Of het verstandig is bepaalde persoonskenmerken op te nemen is afhankelijk van de toepassing:

• Persoonskenmerken moeten sterk persoonsspecifiek zijn. Geslacht en kleur van de ogen zijn weinig specifiek, irisscan en DNA zijn zeer specifiek.
• Persoonskenmerken moeten gemakkelijk verifieerbaar zijn. Lichaamslengte en alles wat zichtbaar is op een aangezichtsfoto is snel en eenvoudig te controleren, DNA vergt dure apparatuur en nogal veel tijd.
• Persoonskenmerken moeten niet snel veranderen/verouderen. Met name bij kinderen veranderen lichaamslengte en vingerafdrukken snel, DNA verandert niet of nauwelijks.
• Persoonskenmerken moeten niet gemakkelijk met een cosmetische ingreep te veranderen zijn. Haarkleur is eenvoudig te veranderen; lichaamslengte niet.
• Persoonskenmerken moeten liever niet voor andere doelen misbruikt kunnen worden. Uit DNA informatie, of gebitskenmerken is de kans op sommige medische problemen af te leiden; werkgevers en medische verzekeraars kunnen hiermee risico's schatten en vervolgens bepaalde mensen weigeren en dat vinden we niet wenselijk. Dus liever geen gevoelige, per­soons­ken­mer­ken waarvan misbruik mogelijk is. Kort geleden bleek dat je zelfs geld kunt verdienen met vingerafdrukken van overledenen. Veel misbruikmogelijkheden zijn te beperken door niet de totale informatie, maar een checksum daarvan te registreren. Uit een goede checksum kun je het kenmerk niet reconstrueren. Maar als je het kenmerk van dezelfde persoon opnieuw meet en opnieuw de checksum uitrekent krijg je wél weer dezelfde waarde. Ook moet het onwaarschijnlijk zijn dat een kenmerk van twee willekeurige personen dezelfde checksum heeft.

De keuze van persoonskenmerken is een compromis

Een geschikte combinatie van persoonskenmerken maakt het voldoende moeilijk dat iemand zich voordoet als iemand anders.

Persoonskenmerken die op sommige personen niet van toepassing zijn kun je niet afdwingen (e.g. irisscan van iemand die geen ogen heeft, vingerafdrukken van iemand die geen handen heeft, geslacht van iemand waarbij dat onduidelijk is, handtekening van iemand die niet kan schrijven, geboortedatum van iemand waarvan die datum onbekend is). Als je zulke persoonskenmerken wilt gebruiken moet je uitzonderingen toestaan.

Een legitimatiebewijs is beperkt houdbaar

Veel persoonskenmerken veranderen geleidelijk (bij kinderen sneller dan bij vol­was­senen). Ook vermindert de robuustheid van echtheidskenmerken tegen vervalsing door nieuwe technische ontwikkelingen. Daarom moeten legitimatiebewijzen regelmatig vervangen worden.

Vingerafdrukken

In Nederland worden sinds 2009 vingerafdrukken in paspoorten opgenomen op grond van een Europese afspraak uit 2001. Er zijn - 9 jaar later - nog steeds geen plaatsen waar die vingerafdruk routinematig gecontroleerd wordt. Zelfs op Schiphol ontbreekt de benodigde apparatuur. Overigens zijn vingerafdrukken niet zo uniek als veel mensen denken. Ik vind het wel redelijk dat vingerafdrukken in een legitimatiebewijs zitten, maar op deze manier is het verspilde moeite. Opname van deze vingerafdrukken van alle inwoners in een nationale database voor opsporingsdoeleinden is een oprekking die daarbij altijd op de loer ligt. Dan zou iedereen die een legitimatiebewijs nodig heeft zich bij voorbaat verdacht kunnen voelen.

Die kant moeten we niet opgaan; vrij verkeer van personen is een groot goed.