Een basisinkomen vervangt de belangrijkste sociale uitkeringen. Voor het basisinkomen wordt geen tegenprestatie gevraagd (geen sollicitatieplicht, geen vrijwilligerswerk, niks). Het basisinkomen vervalt of vermindert niet als de ontvanger (meer) werk vindt. In de diverse discussies van de laatste tijd denkt men aan een basisinkomen van € 1100 per maand.
| Voordelen | |
|---|---|
| Bijstand en WW vervallen | Het gemeentelijk uitkerings- en controleapparaat kan grotendeels opgedoekt worden. |
| Kinderbijslag / ‑toeslag vervalt | Voor kinderen geldt een lager bedrag dan voor volwassenen en voor thuiswonende kinderen wordt het uitgekeerd aan de ouders/verzorgers van die kinderen. |
| Zorgtoeslag vervalt | Het basisinkomen moet voldoende zijn om de kosten van de basis-zorgverzekering te betalen. |
| Studiefinanciering vervalt | Studenten moeten hun studie (inclusief huisvesting, boeken, reiskosten) uit hun basisinkomen betalen. Natuurlijk kunnen ze bijlenen, maar dat moet dan bij een commerciële geldverstrekker, familie, enz. |
| AOW vervalt | Het basisinkomen vervangt de AOW. De additionele pensioenen die gespaard worden met inkomsten uit werk blijven bestaan. |
| Huursubsidies vervallen | Het basisinkomen vervangt de huursubsidies. Wie te duur huurt zal iets goedkopers moeten vinden, of met meer personen in dezelfde woning moeten gaan wonen. |
| Arbeid wordt goedkoper | Omdat iedereen een basisinkomen krijgt is een wettelijk minimumloon niet meer nodig. Wie meer wil uitgeven dan het basisinkomen zal werk moeten vinden. Werkgevers die arbeidskrachten nodig hebben zullen voldoende moeten betalen om het voor de werknemers interessant te maken. De netto lonen zullen behoorlijk dalen, maar met niet meer dan ongeveer het bedrag van het basisinkomen). Maar het belastingtarief voor lage inkomens moet omhoog (zie hieronder) |
| Inkomstenbelasting wordt heel simpel | Bij een basisinkomen kan de inkomensafhankelijkheid van de belastingdruk verdwijnen. Deze inkomstenafhankelijkheid is bedoeld om het besteedbaar inkomen te nivelleren, maar de complexiteit van alle inkomensafhankelijke regelingen is bijna niet meer te bevatten. Omdat het basisinkomen voldoende is als bestaansminimum kan elke extra verdiende euro voor hetzelfde percentage belast worden. Vlaktaks dus. Hiermee komt er een einde aan allerlei beroerde situaties waarbij mensen die zonder werk zitten geen part-time baan accepteren omdat dan allerlei kortingen zouden vervallen waardoor ze er netto op achteruit gaan. |
| Minder mensen zullen werken | De hoeveelheid betaalde banen is al heel lang kleiner dan het aantal werkwilligen; misschien komt met een basisinkomen de hoeveelheid betaalde banen wat beter in balans met het aantal werkwilligen. Er is nu nu een grote verborgen werkloosheid. Er zijn massa's mensen met een uitkering die vrijwilligerswerk doen of mantelzorg verlenen. Veel van die mensen hebben nu een frustrerende sollicitatieplicht terwijl iedereen weet dat de meesten nooit meer betaald werk zullen vinden. |
| Nadelen | |
| Werken over de grens | Wie in een plaats met basisinkomen woont is erg goedkoop voor een werkgever in een plaats waar geen basisinkomen geldt. Dit veroorzaakt een sterke wens om naar het gebied met basisinkomen te verhuizen en werk te zoeken buiten dat gebied. Dit effect kan gecompenseerd moeten worden met een belastingconstructie waardoor het inkomen bij een werkgever over de grens extra wordt belast met een bedrag ter hoogte van ongeveer het basisinkomen (bij een full-time aanstelling). |
| Wonen over de grens | Wie buiten het gebied met basisinkomen woont, maar daarbinnen werkt krijgt daarvoor erg weinig betaald. Dit effect kan gecompenseerd worden met een belastingconstructie waarbij de werknemers van buiten het gebied een belastingvoordeel ter hoogte van ongeveer het basisinkomen krijgen (bij een full-time aanstelling). |
| Ongewijzigd | |
| Bijzondere (medische) kosten | Gehandicapten en langdurig zieken hebben vaak hoge kosten die een gezond mens niet heeft en die niet uit een basisinkomen betaald kunnen worden. Voor deze personen moeten aparte regelingen blijven bestaan, inclusief instanties die af en toe controleren of de extra uitkeringen (nog) nodig zijn. |
Is het betaalbaar?
Daarover zijn de meningen verdeeld. De kosten zijn vrij eenvoudig uit te rekenen; die zijn bijna € 200 miljard. Dat is een enorm bedrag. Dat moet terugverdiend (betaald) worden uit het vervallen van de huidige wirwar van regels en een simpeler en hoger belastingtarief. Volgens een onderzoek van het CBP moet het belastingtarief voor werkenden naar 56.6%. Op dit moment is het tarief voor de topinkomens 52%. Dit is wel een aanzienlijke verhoging, maar geen absurde. Kortom, een basisinkomen is duur, maar wel betaalbaar. (NB. het CPB rapport maakt niet goed duidelijk hoe hoog het basisinkomen is waar dat belastingtarief van 56.6% bij hoort.)Worden we dan niet allemaal te lui om te werken?
Dat is wel de grote vrees van veel van de tegenstanders. In het eerder aangehaalde onderzoek verwacht het CPB een afname van de arbeidsparticipatie van 5.6%. Één op de 18 mensen zou stoppen met werken. Het CBP verwacht dus dat we bijna allemaal zouden blijven werken. De verwachte afnamen zou wel een flink deel van onze ongewenste werkloosheid oplossen.Fouten
In Wageningen zijn plannen voor een experiment waarbij duidelijk is dat ze daar niet goed begrepen hebben wat een basisinkomen is. Ze willen dit basisinkomen namelijk beperken tot de (huidige) werklozen van de gemeente. Dat betekent dat er met twee maten gemeten wordt en dat is onbehoorlijk en op termijn onhoudbaar.Ger Jaarsma van de Financiële Telegraaf heeft het wel begrepen, maar wil, om de zaak betaalbaar te houden, de hoogte van het basisinkomen aanpassen op het aantal mensen in een huishouden. Voor één persoon geldt €1100, voor elke volgende persoon komt daar €100 bij. Dit maakt het natuurlijk vreselijk onaantrekkelijk om samen te gaan wonen. We zouden een controleapparaat moeten optuigen om te controleren dat mensen echt niet samenwonen... Dat willen we toch niet?
Wat nu?
Basisinkomen belooft een enorm ambtelijk controleapparaat overbodig te maken. Maar bestrijding van zwart werken blijft nodig (en wordt met een hoger belastingtarief zelfs belangrijker). Het nut van experimenten met een beperkte groep gelukkigen lijkt mij zeer beperkt. Het duurt jaren om een verschil in arbeidsparticipatie en levensgeluk te meten en, als de deelnemers zichzelf hebben mogen voordragen, vormen ze geen representatieve steekproef en dan zijn zijn alle metingen gebaseerd op statistisch drijfzand. Het verschil in kosten voor het ambtelijk controleapparaat is, zonder experiment, redelijk te schatten. (Een gemeente die dat niet kan heeft zijn administratie niet op orde.)Een goede wettelijke constructie die minimale ongewenste effecten heeft voor personen die binnen het basisinkomen gebied wonen en daarbuiten werken, of omgekeerd, lijkt mij eigenlijk het lastigste aspect. En natuurlijk de diverse politieke partijen die denken dat we te lui worden om te werken, of menen dat de overheid een plicht heeft uitkeringstrekkers constant lastig te vallen met sollicitatieplichten. Deze partijen moeten beseffen dat de meeste mensen graag werken en dat je met een sollicitatieplicht niet meer betaalde banen maakt. Een basisinkomen biedt wel een heel veilige basis om een eigen bedrijfje te starten en dat kan wel meer betaald werk opleveren.
Meer informatie over basisinkomen
- VPRO Tegenlicht - Gratis geld.
- De Lange Mars (DLM) - Basisinkomen Succesvol In Canada, Mincome.
- Trouw - Regeringsplannen in Finland.
- The Post Online - Basisinkomen, van utopie naar realiteit. Overzicht van de standpunten van de politieke partijen in Nederland; alleen Groen Links is voorstander van een basisinkomen..
- Binnenlands Bestuur - Experimenteren met basisinkomen. NB. Deze site werkt niet goed in de Google Chrome browser.
- De Financiële Telegraaf - De zomerzotheid van het basisinkomen
- Joop / Opinies - Het_basisinkomen is aan de winnende hand (reactie op bovenstaand artikel in de Financiële Telegraaf)
- Joop / Opinies - Het basisinkomen als richtlijn voor een betere sociale zekerheid
- Aanvulling 18 september 2015: About Basic Income. Engelstalig overzicht van veel aspecten van basisinkomen (gebaseerd op de situatie in de Verenigde Staten).
- Aanvulling 5 oktober 2015: De PvdA gaat geen basisinkomen invoeren. PvdA Staatsecretaris Klijnsma (Sociale Zaken) vind de plannen van de diverse gemeenten te vaag en constateert dat deze experimenten niet over basisinkomen gaan omdat ze alleen gelden voor mensen die nu aanmerking komen voor bijstand.
- Aanvulling 8 oktober 2015: Ouderen Journaal - Het basisinkomen: uitkomst of utopie?. Overzicht van experimenten met basisinkomen in het verleden en de resultaten daarvan.
- Aanvulling 1 november 2015: Burgerinitialief basisinkomen 2018 - Petitie aan de 2e kamer
- Aanvulling 11 mei 2016: Tien vragen en antwoorden over het basisinkomen (De wereld van morgen)
- Aanvulling 20 mei 2016: Varoufakis: "Een basisinkomen is noodzakelijk" (De wereld van morgen)
- Aanvulling 7 juli 2016: Basisinkomen maakt arbeid goedkoper en vooral flexibeler (Follow the money)
- Aanvulling 31 augustus 2016: A Basic Income Would Upend America’s Work Ethic—and That’s a Good Thing (The Nation) Engels
- Aanvulling 26 februari 2017: Valse voorspellingen over basisinkomen en basisbaan (Follow the money). In dit artikel gaat S. de Beter in op het gebrek aan kwaliteit van de CPB onderzoeken naar het basisinkomen en gerennomeerde economen die zulke CPB rapporten klakkeloos overnemen.
- Aanvulling 7 mei 2019: Dagblad van het Noorden: Opinie: Basisinkomen 2.0 haalbaar en betaalbaar, variant met (per maand) EUR 600 per huishouden plus EUR 600 per volwassenen lijkt zeer haalbaar. Dit artikel is gebaseerd op een rapport van het Nibud Inkomenseffecten van het basisinkomen 2.0, dat gemaakt is op verzoek van de Vereniging Basisinkomen
- Aanvulling 10 december 2019: Trouw opinie: Maak aftrek, toeslagen en uitkeringen overbodig met basisinkomen voor iedereen. Dit artikel constateert dat ook de pensioenleeftijd kan vervallen met invoering van een basisinkomen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten