Exploitatie van de HSL

We hebben in Nederland een hoge snelheidsspoorlijn (HSL) van Schiphol naar Rotterdam en vervolgens vanaf (ongeveer) Barendrecht naar Breda of Antwerpen en Brussel. Het binnenlandse deel wordt gebruikt voor de Intercity Direct (de opvolger van de binnenlandse Fyra), 2 x per uur. De route Schiphol naar Brussel wordt gebruikt voor de Thalys verbinding naar Parijs 1 x per 1 of twee uur. Na het debakel van de internationale Fyra is de Beneluxtrein weer ingevoerd.

Maar de snelheid van de heringevoerde Beneluxtrein is zodanig laag dat de NS reisplanner idiote reisvoorstellen doet. Het noordelijke eindpunt Amsterdam is verlegd naar Den Haag HS en de trein rijdt minder frequent. Voor een reis van Den Haag HS naar Brussel-Zuid/Midi is de snelheid binnen Nederland zo gering dat je tussen Dordrecht en Roosendaal een stukje met een andere trein kunt reizen en vervolgens in Roosendaal weer op dezelfde Beneluxtrein kunt overstappen (voorbeeld Dinsdag 19 augustus 2014, vertrek Den Haag om 11:44). Net iets minder absurd is dat je vijf minuten later kunt vertrekken en met één overstap in minder tijd dezelfde reis maken.

Station	Twee onnodige overstappen	Zonder overstappen	Met één overstap
Den Haag HS (vertrek)	11:44	11:44	11:49
Dordrecht (aankomst)	12:21	12:21	12:26
	overstap
Dordrecht (vertrek)	12:27	12:22	12:27
Roosendaal (aankomst)	12:49	12:46	12:49
	overstap		overstap
Roosendaal (vertrek)	12:54	12:54	12:54
Brussel-Zuid/Midi (aankomst)	14:08	14:08	14:08

De idiote voorstellen van de NS reisplanner zijn inmiddels gefixt, maar de treinen rijden nog hetzelfde. Die binnenlandse trein van Dordrecht naar Roosendaal rijdt die afstand in 22 minuten. De nieuwe Beneluxtrein doet daar 24 minuten over en blijft vervolgens nog 8 minuten in Roosendaal staan. Volgens de tariefeenhedenkaart van NS (editie 2013) is de afstand tussen deze stations 38 km (tariefzones komen bij benadering overeen met kilometers). De gemiddelde snelheid van de binnenlandse trein is (afgerond) 104 km.h, de Beneluxtrein gaat hier maar 95 km/h.

Hoe is dit mogelijk?

Zoiets kan alleen bij een totaal gebrek aan concurrentie.

Wat is er mis met die concurrentie?

Zoals het nu georganiseerd is werkt het niet. Bij de aanbesteding van de HSL exploitatie is alleen gekeken naar het bedrag dat de aanbieders wilden betalen; niet naar de diensten die ze wilden verlenen en wat de reizigers daarvoor zouden betalen (zeg maar: het maatschappelijk nut). NS-Hispeed wilde (naar het voorbeeld van de Franse TGV) flink geld verdienen met de internationale Fyra. De Franse TGV exploitant doet dat door een kunstmatige schaarste te creëren. (Treindiensten over het oude, niet-HSL, spoor werden opgeheven en op het HSL spoor rijden zo weinig treinen dat bijna alle plaatsen verkocht worden. In zo'n monopoliepositie kun je immers veel meer geld verdienen dan in een eerlijke markt met concurrenten.) In mooie Engelse termen heet dit Yield Management.

Om hetzelfde te bereiken op de route tussen Nederland en België moest de Beneluxtrein afgeschaft. Na het falen van Fyra door technische gebreken was het probleem voor de reizigers op deze route groot. Er moest weer een soort Beneluxtrein terugkomen, maar dat ging niet van harte...
Er rijden nu 12 treinen per dag in een uurpatroon waarin drie ritten ontbreken. In 2010 reden er 17 treinen per dag met vertrekpunt in Amsterdam. In de dienstregeling die 14 december 2014 ingaat worden die ontbrekende ritten toegevoegd en gaan we naar 16 treinen per dag. Ook komt het vertrekpunt weer in Amsterdam, maar helaas wel met een erg lange wachttijd op Den Haag HS. Bij Brussel wordt een omweg toegevoegd en gestopt bij de luchthaven aldaar waardoor de reistijd flink toeneemt.

Wat moeten we hieraan doen?

• Zorgen dat er echte concurrentie komt op internationale verbindingen.
• Gebruik maken van ongebruikte capaciteit op HSL

Kan de Beneluxtrein over de HSL?

Absoluut! Er is geen technische reden om de Beneluxtrein niet over het HSL trace te laten rijden. De locomotieven van de Beneluxtrein zijn dezelfde die de Intercity Direct treinen trekken tussen Schiphol en Breda met een maximum snelheid van 160 km/h. Door de stops in Dordrecht en Roosendaal te laten vervallen is voor de Beneluxtrein een hogere gemiddelde snelheid mogelijk en een extra stop in Brussel Noord.

Hoe lang zou zo'n rit duren?

De afstand van Den Haag via de HSL naar Brussel-Zuid/Midi is ongeveer 160 km. Daarvan is alleen het deel tussen (ongeveer) Barendrecht en Antwerpen geschikt voor hogere snelheden; ongeveer 75 km. Met 160 km/h is de rijtijd op dat gedeelte ongeveer 28 minuten. De afstand over niet-HSL spoor is ongeveer 85 km. De maximum snelheid op deze gedeelten varieert nogal, maar een gemiddelde van 100 km/h lijkt wel redelijk. Dan is de rijtijd zonder halteringen ongeveer 51 minuten.
Tussenstops komen in Rotterdam Centraal, Antwerpen Centraal, Mechelen, Brussel Noord en Brussel Centraal. Elke tussenstop vertraagt de rit met ca. 7 minuten (ten opzichte van doorrijden), behalve de stops in Brussel Noord en Brussel Centraal waar 5 minuten een redelijke waarde is. Dit vergroot de reistijd met 26 minuten tot ongeveer 28 + 51 + 31 = 110 minuten. In de huidige dienstregeling staat daar 144 minuten voor. Dat kan dus veel beter.

Naast de verbinding vanaf Den Haag is er waarschijnlijk een goede markt voor vervoer vanaf Den Bosch (of misschien Arnhem) via Breda dan over de HSL naar Antwerpen en verder dezelfde route en tussenstops naar Brussel Zuid/Midi.

Concurrentie werkt

Kijk maar naar de tarieven die we betalen voor binnenlands telefoneren met onze GSM telefoons. Op die markt heeft de overheid voor zinvolle concurrentie gezorgd en onze GSM tarieven behoren tot de laagste in de wereld. Concurrentie kan ook op treinverbindingen. Natuurlijk moeten alle aanbieders voldoen aan veiligheidseisen en er is een autoriteit nodig die zorgt dat treinen van de verschillende aanbieders elkaar niet in de weg zitten. Ook scheelt het enorm als reserveren niet verplicht is en alle plaatsbewijzen in alle treinen geldig zijn.
Op dit moment is er een enorme overcapaciteit op de hoge snelheidslijn tussen Rotterdam en Brussel. Daar niets mee doen is moreel verwerpelijk.