NS tariefsystematiek

NS tarieven zijn afhankelijk van de gereisde afstand. Maar daarbij hanteert NS een vreemde manier van afstanden meten. Vervolgens is de prijs op een rare manier afhankelijk van de "gemeten" afstand.

Hoe meet NS de gereisde afstand?

NS tarieven zijn gebaseerd op het aantal gereisde tariefeenheden. Die tariefeenheden komen ongeveer overeen met echte kilomaters, maar vaak ligt een groepje stations op onderling 0 tariefeenheden uit elkaar en dan is de afstand tot het eerste station buiten die groep in tariefeenheden extra hoog om de "fout" weer goed te maken.
Voorbeeld ("werkelijke kilometers" gemeten met Google Earth):

Van station	Naar station	Tariefeenheden	Werkelijke kilometers
Eindhoven	Helmond Brandevoort	10	9,250
Helmond Brandevoort	Helmond 't Hout	3	1,650
Helmond 't Hout	Helmond (centraal)	0	2,400
Helmond (centraal)	Helmond Brouwhuis	0	2,750
Helmond Brouwhuis	Deurne	9	6,200
Eindhoven	Deurne	22	22,250

Op langere afstanden komen de tariefeenheden keurig overeen met de werkelijke kilometers, maar voor de kortere afstanden is het een rommeltje met afwijkingen van 100% te laag tot 80% te hoog.

Ik weet niet waarom NS de werkelijkheid zoveel geweld aandoet, maar ik kan wel enkele redenen bedenken:

1. Beperking van het aantal verschillende stationsnamen dat op kaartjes afgedrukt moet kunnen worden.
2. Reizigers kunnen voor hetzelfde tarief kiezen uit (alle) stations binnen een grote plaats.

Het eerste argument is tegenwoordig kletskoek. In de huidige plaatskaartenmachines zit een printer die de namen van alle Nederlandse (en een hoop buitenlandse) stations kan afdrukken. Het tweede argument kan van belang zijn voor houders van trajectabonnementen. Die kunnen nu (voor hetzelfde geld) kiezen uit een groep stations. Maar ik vind het nogal onfatsoenlijk dat sommige reizigers relatief teveel betalen zodat andere relatief te weinig kunnen betalen. Iedereen moet gewoon zijn of haar eigen reis betalen; niet meer, maar ook niet minder.

Dus: NS, maak de tariefeenheden zo goed mogelijk gelijk aan de afstand in kilometers.

Hoe is de prijs afhankelijk van de gehanteerde reisafstand?

Bij elk aantal tariefeenheden hoort een bepaalde prijs. Er is een minimumprijs die overeenkomt met 8 tariefeenheden. Boven de 8 tariefeenheden stijgt de prijs met ongeveer € 0,15 per tariefeenheid naar boven afgerond naar een veelvoud van € 0,10. Bij reizen verder dan 47 tariefeenheden daalt de prijs voor elke volgende eenheid geleidelijk naar 0. Zie onderstaand grafiekje.

Onwenselijke gevolgen

Deze niet-lineaire tariefstructuur heeft de volgende gevolgen voor de reizigers:

1. Het gebruik van de trein is relatief onvoordelig voor afstanden korter dan 8 km.
2. Het samenstellen van een lange reis uit twee of meer delen is onvoordelig. Tot voor kort was het ook mogelijk heel ingewikkelde reizen (met maximaal 3 via-stations) op één kaartje te zetten. Daarmee waren interessante kortingen te verkrijgen ten opzichte van de prijs van afzonderlijke retours.
3. Op dit moment mogen reizigers, zonder extra kosten, een treinreis op elk tussengelegen station te onderbreken. Wanneer, in de toekomst, vooral nog met OV-chipkaart in de trein gereisd wordt en veel stations met toegangspoortjes zijn uitgerust, zal zo'n onderbroken reis gezien worden als twee afzonderlijke reizen en daardoor meer gaan kosten.

Dit soort (maatschappelijk onwenselijke) effecten zijn bijna niet te vermijden als het tarief niet lineair is.

Het is wel te rechtvaardigen dat het begin(-nen) van een reis relatief duur is. Er zijn immers kosten verbonden aan een financiële transactie. Maar dan moet je consequent zijn; dus één van de volgende oplossingen kiezen:

1. Bij elke (deel-)reis dat tarief in rekening brengen (onderbreken op een tussengelegen station betekent altijd een nieuwe reis).
2. Per reiziger alle reizen van één dag bij elkaar tellen en het tarief hanteren dat past bij een reis over die totale reisafstand. (Dit kan alleen als het plaatsbewijs op naam staat.)
3. Een vaste prijs per gereisde kilometer hanteren, ongeacht de (totaal) gereisde afstand (geen starttarief; korte reizen worden goedkoper dan nu, lange reizen duurder).

Oplossing 1 is de richting die NS uit lijkt te gaan en is erg onsympathiek. Oplossing 2 is alleen met op naam gestelde OV chipkaarten uitvoerbaar. Oplossing 3 is het simpelst, maar ik kan me goed voorstellen dat NS reizigers die langere afstanden reizen een zekere korting wil verlenen.

Er is geen overduidelijk beste oplossing, maar mogelijkheid 2 vind ik het minst onaantrekkelijk.